Γράμμα, ανακοινωθένκαιαπόφασητουΣεβασμιωτάτουΑρχιεπισκόπουΙωάννου Jean(Renneteau) γιατηνΑρχιεπισκοπήτωνορθοδόξωνρωσικώνπαροικιώνστηΔυτικήΕυρώπη
Παρίσι, 14 Σεπτεμβρίου 2019
Πατέρες, αγαπητοίΑδελφοίκαιΑδελφέςενΚυρίω,
ΑπότηνημέρατηςαπόφασηςτηςΙεράςΣυνόδουτουΟικουμενικούΠατριαρχείουτης 27ηςΝοεμβρίου 2018 καταργώνταςτονΤόμοπουυπογράφθηκετο 1999 πουεπέτρεπεστηνΑρχιεπισκοπήμαςμιακανονικήκοινωνίαμετονΟικουμενικόΘρόνο, δενέπαυσαποτέναπροστατέψωτιςκοινότητεςμαςαπότην«κανονικήυπαγωγή» (Πράξητης 12ηςΙανουαρίου 2019) πουκαταργούσεέτσικαιαπλάτηνΑρχιεπισκοπήόπωςτηνείχειδρύσειοαείμνηστοςΜητροπολίτηςΕυλόγιος.
ΑυτήηαπόφασηταρακούνησετηνΑρχιεπισκοπήμαςπουζούσεειρηνικάπερίπουπάνωαπό 90 χρόνιακάτωαπότονωμοφόριοτουΠατριαρχείουΚωνσταντινουπόλεωςμέσαστοοποίοοίδιοςμεγάλωσακαιλειτούργησαμέχρισήμερα.
Εδώκαιδέκαμήνεςψάξαμε, μαζί, έναμέλλονγιατηνΑρχιεπισκοπήμας, καιμιαπολύκαθαρήεντολήμαςδόθηκεαπότηέκτακτηγενικήσυνέλευσητηςπερασμένης 23ηςΦεβρουαρίουόπου 93% τωνσυνέδρωνπουδιάλεξανναμηνδιαλυθείηΑρχιεπισκοπήμας.
Δουλέψαμεσκληρά, αλλάτηνημέραμετάαπότηγενικήσυνέλευσητης 7ηςΣεπτεμβρίου, μαςβρήκεέκπληκτοιμπροστάστηβίακαιτηκαταστροφικήδύναμηκάποιωναπόεμάς, πρέπει, ταπεινάομολογώ, ναπαραδεχτούμεότιπαραπλανηθήκαμε.
Ξαναμελέτησαακόμημιαφοράτοκαταστατικό. ΑυτότοΚαταστατικόοργανώνειτηζωήτηςΑρχιεπισκοπήςμαςκαιμαςπροστατεύει. Αλλάπρέπειναπούμεεδώότιαυτόδενείναιτοβασικό.
ΗΑρχιεπισκοπήέχειωςσκοπόςτηςτηλειτουργίακαιτοσυντονισμότηςλατρείαςκατάτοελληνό-ρωσικόορθόδοξοτυπικόμεσεβασμόπροςτουςαγίουςκανόνεςτηςΟρθοδόξουΕκκλησίαςκαιτιςειδικέςδιατάξειςτηςρωσικήςπαράδοσης, σύμφωναμετιςαποφάσειςτηςΣυνόδουτηςΜόσχαςτου 1917-1918.
ΤοΚαταστατικόσυμβάλλεικαικάνειδυνατάτηνποιμαντικήμας. Ρυθμίζειταουσιώδηκαιοργανικάπροβλήματαλειτουργίαςτουκλήρουμας, τησύνθεσητης, τουςπόρουςτης, τηνεκλογήτωνεπισκόπων, τωνσυνελεύσεώντης, τωνοργάνωνελέγχουτηςκαιτηνενδεχόμενηδιάλυσήτης.
ΌμωςδενρυθμίζειτηνποιμαντικήκαιυπενθυμίζεικαλάότιτομυστηριακόδεσμόμεταξύΑρχιεπισκοπήςκαιαρχιεπισκόπουείναιαδιάρρηκτα. ΑγαπητοίΠατέρες, αγαπητοίαδελφοίκαιαδελφές, δενμπορούμεναδώσουμεμιανομικήαπάντησησεέναποιμαντικόζήτημα.
Δενμπορούμενα"μαγειρεύουμε"ήμάλλονναμεταβάλλουμετοΚαταστατικόμαςπουαδυνατείνααπαντήσειγιατοανμιαγενικήσυνέλευσημπορείνααποφασίσειμιακανονικήεπανένταξη. Εάνμόνοησυνέλευσημπορείνααλλάξειτοκαταστατικό, δενμπορείναλύσειτοποιμαντικόζήτηματηςκανονικήςεπανένταξης.
ΣτιςΑδελφέςΕκκλησίες, οεπίσκοποςμόνοςαποφασίζειγιαμιατέτοιαπράξη. ΣτηνΑρχιεπισκοπήμας, είναιησυνοδικότηταπουμαςκαθοδηγεί, αλλά, πρέπεινασαςυπενθυμίσωεδώ, παρέχονταςστονΑρχιεπίσκοπόσαςτημεγάληευθύνηνααποφασίσειωςέσχατηλύση. Δενείναιοαρχιεπίσκοποςοοποίος, στοκαταστατικόμας, επιβεβαιώνειόλεςτιςαποφάσειςκαιοοποίοςοριστικάεπιλύειόλαταπροβλήματα, ότανεμφανίζονταιστοΑρχιεπισκοπικόσυμβούλιοήστιςγενικέςσυνελεύσειςμας; Αυτόσυμβαίνειεπειδήοαρχιεπίσκοποςενεργείκαιείναιοεγγυητήςτηςαρχιεροσύνης.
ΑγαπητοίΠατέρες, ΑδελφοίκαιΑδελφές, ηστιγμήτηςαπόφασηςέχειέρθεικαιτώραέχωόλατααπαραίτηταστοιχείαγιααυτήτηνεπιλογή. Θασαςτοεξηγήσω, συνοδικά.
Πρώταποιοιείμαστε.
ΗΑρχιεπισκοπήμαςδενδημιουργήθηκεαπότοΠατριαρχείοΚωνσταντινουπόλεωςκαιπιστεύωότιαυτόείναιθεμελιώδεςστηνπαρούσακατάσταση. ΔημιουργήθηκευπότηναιγίδατουΠατριαρχείουΜόσχαςτο 1924 ως«ΈνωσητωνΡωσικώνΟρθοδόξωνΣυλλόγωνστηΔυτικήΕυρώπη», πουεπιθυμούσεοαείμνηστοςΜητροπολίτηςΕυλόγιος, μεσεβασμόμπροςτουςιερούςκανόνεςτηςΟρθοδόξουΕκκλησίας, ακολουθώνταςτηνρωσικήεκκλησιαστικήπαράδοσηκαισύμφωναμετιςαποφάσειςτηςΣυνόδουτηςΜόσχαςτου 1917-1918.
Το 1930, εκδόθηκεέναουκάζιο (διάταγμα) εναντίοντωνδραστηριοτήτωντουΜητροπολίτηΕυλογίουεπειδήπροσευχήθηκεγιατηδιωκόμενηΡωσικήΕκκλησίακαιέτσιέγινε«αμφίβολος». Ηδραστηριότητάτουαπότότεθεωρήθηκε«σταυροφορίακατάτουΣοβιετικούκράτους». Κατηγορήθηκελοιπόνότι"ήτανεπικεφαλήςμιαςσυμμορίαςκαιπροκάλεσεένασχίσμα". Στις 28 Ιανουαρίου 1931, τοαρχιεπισκοπικόσυμβούλιουπογράμμισετονπολιτικόκαιμηεκκλησιαστικόχαρακτήρααυτούτουουκάζιο.
Λόγωαυτήςτηςέντασης, οΜητροπολίτηςΕυλόγιοςζήτησεαπότοΟικουμενικόΠατριαρχείονατοποθετήσειτην«μητροπολιτικήτουεπαρχία»κάτωαπότονωμοφόριοτουστις 17 Ιανουαρίου 1931. Έλαβεμεαυτήτηνευκαιρίαμιασυνοδικήεπιστολήπουτουπαρείχεένα«προσωρινόκαθεστώς»εξαρχάτουρωσικώνπαροικιώνστηνΕυρώπη. ΗένταξηαυτήστοΟικουμενικόΠατριαρχείοέφερεστησυνέχειααλλαγέςστοΚαταστατικόπουεγκρίθηκαναπότηΓενικήΣυνέλευσητηςΈνωσηςμητροπολιτικήςδιοίκησηςτωνΡωσικώνΟρθοδόξωνΣυλλόγωνστηΔυτικήΕυρώπη. Νομίζωότιαυτότοπροηγούμενοείναισημαντικό.
ΘαήθελαναπροσθέσωότιοΜητροπολίτηςΕυλόγιοςείπεμεαυτήτηνευκαιρία: "ΠαίρνονταςαυτότοδρόμουείναιπροφανέςότιδεναποχωρίζουμετημητέραμαςτηΡωσικήΕκκλησία ... Κάνουμετηδέσμευση, ότανέρθειηώρανακριθούνστομέλλονελεύθεραόλεςμαςπράξεις (...) . ΚαισυνεχίζουμεναπαραμένουμεστηνκοινωνίατηςπίστηςτηςπροσευχήςκαιτηςαγάπηςμετοΠατριαρχείοτηςΜόσχας"(απόσπασμα Irénikon, 8, 1931, 365). ΑυτότοκείμενομουεπέτρεψενααντλήσωτηδύναμηνααντισταθώστηβίατουΠατριαρχείουΚωνσταντινουπόλεωςκαινασκεφτώτηνιδέαότιηεπιστροφήστοΠατριαρχείοτηςΜόσχαςμετάτηνκαθαρήκαιαπλήδιάλυσηαπότοΟικουμενικόΠατριαρχείοτονΝοέμβριοτου 2018 θαήτοαναμφισβήτητατηπιοσεβαστήκανονικήοδότωνΠατέρωνμαςΙδρυτών.
ΗΑρχιεπισκοπήμαςέζησεεκείμέχριτο 1965, όταντοκαθεστώςτηςκαταγγέλθηκεαπότονΠατριάρχηΑθηναγόραμετοπρόσχημαότιήταν«προσωρινό». ΗΑρχιεπισκοπήπέρασεμιαπερίοδοκανονικήςαναμονήςαπότο 1965 έωςτο 1971, καιστησυνέχειατοκαθεστώςτηςαποκαταστάθηκεμετην«πατριαρχικήεπιστολήτης 22αςΙανουαρίου 1971».
ΟαείμνηστοςΑρχιεπίσκοποςΣέργιοςθεώρησεσωστόναεπαναδιαπραγματεύσειένανέοΤόμο. ΑυτότοοποίοπαραχωρήθηκεαπότοΟικουμενικόΠατριαρχείοτο 1999, δενανέφερεπλέοντον«προσωρινό»χαρακτήρα, οοποίοςτότεκαθησύχασετουςκληρικούςκαιτουςπιστούςκαιτελικάέδωσεσεόλουςτηναίσθησητηςκανονικήςσταθερότηταςστουςκόλπουςτουΟικουμενικούΠατριαρχείου. ΒίαιαηαπόφασητηςΑγίαςΣυνόδουτουΠατριαρχείουΚωνσταντινουπόλεωςτης 27ηςΝοεμβρίου 2018 γιατηνκατάργησητουΤόμουτου 1999 καιτης«πράξηςτηςκανονικήςένταξης»στιςπατριαρχικέςμητροπόλειςτης 12ηςΙανουαρίου 2019, έβαλανέναοριστικότέρμα.
ΑυτέςοιαποφάσειςμαςοδήγησαναμετάκλητανααναζητήσουμεέναντρόπονασταματήσουμετιςεπικίνδυνεςπεριπλανήσειςπουεπέβαλετοΟικουμενικόΠατριαρχείο. Καιμαςέκανανναπάρουμετομέλλονμαςσταχέριαμαςκαιναμαςεμπιστευτείτε, όπωςκαιπροηγουμένωςστονΜητροπολίτηΕυλόγιο, τημεγάληευθύνηνασαςκαθοδηγήσουμε.
ΑγαπητοίΠατέρες, ότανεπέστρεψααπότηνΚωνσταντινούπολητονΝοέμβριο, σαςενημέρωσασυνοδικάκαιστις 15 Δεκεμβρίου 2018, εκφράσατετηνεπιθυμίαναπαραμείνετεενωμένοιεναντίοντηςαδικίαςπουδιαπράχθηκεπάλισεβάροςτηςΑρχιεπισκοπήςμας.
ΣυγκάλεσαμετοΑρχιεπισκοπικόσυμβούλιομιαέκτακτηγενικήσυνέλευσηστις 23 Φεβρουαρίουσχετικάμετηδιάλυσητηςδιοικούσαςένωσήςμαςσεπερίπτωσηπουεπιλέξουμεναπραγματοποιήσουμετην«πράξητηςκανονικήςένταξης»της 12ηςΙανουαρίου 2019. Αυτήησυνέλευσημεμιασυντριπτικήπλειοψηφία 93%, αρνήθηκεαυτήτηδιάλυσηκαιεσείς, αγαπητοίΠατέρες, μουζητήσατεειδικότερανααναζητήσωμιακανονικήλύση, αφούήλθαμεσερήξηαρνούμενοιτηναπαίτησητηςΙεράςΣυνόδου.
ΜετοΑρχιεπισκοπικόσυμβούλιοκαιμετίμημασημαντικέςοικονομικέςθυσίεςσυναντήσαμετηΡωσικήΕκκλησίαεκτόςσυνόρων, ηοποίαδενανταποκρίθηκεστηναίτησημαςγιααυτονομία, τηνΟCA, ηοποίααπέρριψεκάθεπιθανότητακανονικήσύνδεσημαζίτης.
ΠραγματοποιήσαμεδιάλογομετονΜητροπολίτηΙωσήφκαιτηΡουμανικήΕκκλησία, ηοποίαεπίσηςδενανταποκρίθηκεθετικάστοαίτημάμας. Θαήθελανατονίσωσ' αυτότοσημείοδιότιστηντελευταίαμαςσυνάντησηυποστηρίχθηκεότιηΡουμανικήΕκκλησίαθααποτελούσεπάνταλύσηγιατηνΑρχιεπισκοπήμαςστοσύνολότης. Αυτόείναιεσφαλμένο. ΟΜητροπολίτηςΙωσήφμαςέχεικαταστήσεισαφέςότιδενθαείχετηδυνατότηταναδεχθείκανονικάτηνΑρχιεπισκοπήμας, αλλάμόνοτιςεκκλησίεςκαιτιςενορίεςπουτοεπιθυμούν, μεμονωμένα, έτσιώστεαυτέςναμπορέσουνσεμιαδεύτερηφάσηανχρειάζεται, ναμαζευτούνσεοντότητεςπουθαπρέπεινακαθοριστούν. ΑυτόσυνεπάγεταιτοθάνατοτηςΑρχιεπισκοπήςμας. Αλλάέχουμεμιασαφήεντολήνατηδιαφυλάξουμε. Μέχριτηνπροηγούμενηγενικήσυνέλευσήμας, ήμουνσεσυνεχήδιάλογομετονΜητροπολίτηΙωσήφ. ΑλλάδενυπάρχειτρόποςναδιατηρηθείηΑρχιεπισκοπήμαςστηΡουμανικήΕκκλησία. Αυτήηπόρταείναιεντελώςκλειστήγιαμας.
ΌσοναφοράτοΟικουμενικόΠατριαρχείο, μιααντιπροσωπείατουΑρχιεπισκοπικούσυμβουλίουέχειταξιδέψειδύοφορέςστοΠατριαρχείοΚωνσταντινουπόλεωςγιαναπροσπαθήσειναεπανεξετάσειτηνκατάστασημας. ΑυτήηαντιπροσωπείαπληροφορήθηκεότιοΠατριάρχηςκαιεγώθαμπορούσαμεναθέσουμετοζήτημαγιαναβρούμεμιαλύση. ΣυναντήθηκατονΠατριάρχηΒαρθολομαίοστις 17 Αυγούστου. Αλλάοτελευταίοςδενμουεπέτρεψεναδούμεάλληλύσηαπόαυτήπουαποφασίστηκεστις 12 Ιανουαρίου 2019, δηλαδήτηδιάλυση, καιαυτόεπιβεβαιώθηκεκαιπάλιλίγοπριναπότηντελευταίαγενικήμαςσυνάντηση. Γιαάλλημιαφορά, ηεντολήμαςείναιναδιατηρήσουμετηνΑρχιεπισκοπή.
Τέλος, μετάαπόμιαπρώτηεπαφήμετοΠατριαρχείοτηςΜόσχας, πουέδειξεμεγάλοενδιαφέρονγιατηνκατάσταση, μιακοινήεπιτροπήεργάστηκεσεένασχέδιοεπανένταξηςστοΠατριαρχείοΜόσχας, καθιερώνονταςέναειδικόκαθεστώςαυτονομίαςπουεγγυάταιτηνιδιαιτερότητάμας , τοντρόποεργασίαςμαςκαιτηνεξασφάλισηενόςμέλλοντοςγιαμας, χάρηστηδυνατότηταγρήγορηςεκλογήςνέωνβοηθώνεπισκόπων. Το"Σχέδιοαίτησηςεπανένταξης"πουεπεξεργάστηκεαπόκοινούμετοΠατριαρχείοΜόσχας, καιπουπαρουσιάστηκεπριναπότηνέκτακτηγενικήσυνέλευσητης 7ηςΣεπτεμβρίου 2019, επιτρέπειτηδιατήρησητηςΑρχιεπισκοπήςμαςδιασφαλίζονταςακόμακαιτηναυτονομίατης.
Αυτόείναιτομόνοσχέδιοπουμαςεπιτρέπειναδιατηρήσουμεποιοιείμαστε. Πατέρες, ΑδελφοίκαιΑδελφέςαγαπημένοι, έχουμεδιερευνήσειόλουςτουςτρόπουςκαιπρέπεινασαςυπενθυμίσωότιδενβρισκόμαστεσεέναιδιαίτερακαλοπροαίρετοπεριβάλλονόπουθαείχαμετηνπολυτέλειανασκεφτούμε, καθώςοιπροσπάθειεςαποσταθεροποίησης, όπωςτότεταουκάζια, αυξήθηκανεναντίονμας, μετηναποστολήμιαςκανονικήςαπόλυσηςαφορώνταςμεκαιτηνοποίαδενείχαζητήσειποτέ, καιτονδιορισμόενόςΤοποτηρητούπουκανείςδενείχεζητήσει, μέσασεεντελώςπαράτυπεςσυνθήκες. Αυτόςείναιολόγοςγιατονοποίοοίδιοςοπατήρ Ashkov, οοποίοςυπέβαλεμιαπρότασηαναδιατύπωσηςτουΚαταστατικούπουθεωρούμεαναγκαίογιατομέλλον, έκρινεοίδιοςότιοχρόνοςαυτήςτηςαναθεώρησηςδενείχεέλθειακόμα - αυτήτηστιγμή - γιαμας. Έχονταςεπίγνωσηαυτώντωνπιέσεωνκαιεντάσεων, συγκάλεσατηνέκτακτηγενικήσυνέλευσητης 7ηςΣεπτεμβρίου. Δεν"προφασίσθηκα"τηνκατάστασηέκτακτηςανάγκης. Ήταν, καιείναιεπείγον.
ΣυγκάλεσααυτήτηνΈκτακτηΓενικήΣυνέλευσηωςπαράτασητηςέκτακτηςΓενικήςΣυνέλευσηςτης 23ηςΦεβρουαρίου, επειδήστοτέλοςτηςείχαμεαρχίσειαυτήτησυζήτησηγιατομέλλονμαςκαισαςυποσχέθηκανατηνσυνεχίσετε. Βεβαίως, στοτέλοςτηςψηφοφορίαςπουδενθαεπαναλάβωξανάότιδενμπορείναέχεινομικήαξίαωςπροςτοΚαταστατικόεπειδήηαπόφασηαλλαγήςκανονικήςδικαιοδοσίαςανήκειστοποιμαντικότομέα, έλειπανδεκαπέντεψήφοιγιαναβγειπλειοψηφίατωνδύοτρίτωνγιααποδεχθούντηνπροτεινόμενηλύση. ΑλλάπρέπειναειπωθείότιμεταξύεκείνωνπουμιλούσανσθεναράτοπερασμένοΣάββατοκατάτουσχεδίουτηςεπανένταξης, υπήρχανκληρικοίπουμουείχανζητήσεικαιμερικέςφορέςπήρανακόμηκαιμιακανονικήαπόλυσηςκαισυνεπώςδενείχανλόγοούτεναείναιδω, ούτεναψηφίσουν.
Παρόλααυτά, πάνωαπότο 58% τωνεκλεκτόρωναντιπροσώπωνζήτησεαπότονΑρχιεπίσκοπότουςναεγκαταλείψειτοΟικουμενικόΠατριαρχείοκαιναενταχθούνστοΠατριαρχείοΜόσχας. Εξάλλου, απότο 41% πουψήφισεκατάαυτούτουσχεδίουεπανένταξης, πρέπειειλικρινάναδιερωτάταικανείςπόσοιπραγματικάήθελανναπαραμείνουνστοΟικουμενικόΠατριαρχείο. Πόσοιδελεάστηκαναπόμιαεπιθυμητήλύσηπουδενήτανμια; Απότηναρχήαυτήςτηςσυνέλευσης, καθημερινά, προκαλούμαιαπότουςκληρικούςμας, τουςποιμένεςκαιτουςπιστούςμας, γιαναλύσωαυτότοποιμαντικόζήτημα. Είναιτώραηδικήμουευθύνηνααποφασίσω, επειδήοιποιμένεςμου, μετημεγάληπλειοψηφίατους, μουζητούνόχιμόνοναφύγωαπότοΠατριαρχείοΚωνσταντινουπόλεως, αλλάναενταχθώστοΠατριαρχείοΜόσχαςυπότουςόρουςπουέχουμεδιαπραγματευτεί.
Δενμπορούμενασυνεχίσουμεναμνημονεύουμετονπατριάρχημετονοποίο, τοαργότερομέχριτις 7 Σεπτεμβρίου, ηκανονικήκοινωνίαπαύθηκεαπότηνπλειοψηφίατηςΑρχιεπισκοπήςμας; Αυτήηκατάστασηείναιαπλάανυπόφορηκαισαςυποσχέθηκαότιδενθαεπιχειρούσαμεκαμίαπεριπέτειαεκκλησιαστικήςαυτονομίαςεπειδήδενείναικανονική. Αντίθεταμετο 1965, δενμπορούμενασυνεχίσουμεκαθώςηκανονικήκοινωνίαμετοΟικουμενικόΠατριαρχείοέχειαπορριφθείαπότηνπλειοψηφίατωνμελώνμας, εκείνωντωνκοινοτήτωνμας, στιςοποίεςπρέπειναδώσωτηνπλήρηπροσοχήμου, πουμουλένεότιπρέπειναεπιδιώξουμεμίανάλληκανονικήκοινωνίαπουέχειοριστεί. Εκείνοιπουμαςλένεότιμπορούμεναμείνουμεόπωςείμαστε, αγνοούνσκόπιμααυτήτηφωνή, ηοποίαείναιηφωνήτηςσυνοδικότητα.
Είναικαθήκονμουναβρωένανδρόμοειρήνηςκαιησυνέλευσήμαςμευποχρεώνει. Επίσης, απουσίαεπισκοπικήςεπιτροπής, αλλάμετάαπόδιαβούλευσημετουςγέροντεςκαιπολλούςιερείς, μετηνιδιότητατουπροέδρουτηςΑρχιεπισκοπήςμας, αποφάσισασήμεραναθέσωτονεαυτόμου, όπωςκαιτηνΑρχιεπισκοπήμας, κάτωαπότηνκανονικήδικαιοδοσίαπουπροτείνειτοΠατριαρχείοΜόσχαςγιαναφροντίσειτιςανάγκεςτωνκοινοτήτωνπουτηνσυνθέτουν. ΘαμνημονεύσωτονΜακαριώτατοΠατριάρχηΜόσχαςαυτήτηνΚυριακήκαικαλώόλοτονκλήρονασυνεχίσειναμεμνημονεύει.
Ξέρωκαικατανοώτιςιστορικέςεπιφυλάξειςορισμένων. ΣκέφτομαιιδιαίτεραπολλούςαγαπητούςΠατέρες, ΑδελφούςκαιΑδελφέςμαςστοΗνωμένοΒασίλειο. Οιπληγέςείναιβαθιές. ΕίναιεπίσηςμεταξύτωνκοινοτήτωνμαςστηΝότιαΓαλλίαλόγωνομικώνδιαφορώνμετιςοποίεςασχολήθηκααπότηναρχήγιανατιςθέσωένατέλος. Παρ' όλααυτά, ήρθεηώραόχιναξεχάσουμε, αλλάναπροχωρήσουμεπροςταμπρος.
Σαςυποσχέθηκαότιδενθασαςεγκαταλείπω. Κρατώτηνυπόσχεσήμουκαισαςζητώταπεινάναμ' έχετεστιςπροσευχέςσαςκαιζητώτησυγχώρεσηαπόεκείνουςπουθαπληγωθούναπόαυτήτηναπόφασηπουλαμβάνω, μεκαθαρήψυχήκαιτησυνείδησήμου, ωςεγγυητήςτηςαρχιεροσύνης.
Jean, archevêque dirigeant de l'Union directrice diocésaine des Associations orthodoxes russes en Europe occidentale.
+ O ΠανιερώτατοςΑρχιεπίσκοποςΧαριουπόλεωςκ. Ιωάννη. Paris, le 14 septembre 2019